اشاره :
این جنبش نرمافزاری با تقسیم‌شدن به شاخه‌های فرعی با محوریت نرم‌افزارهای کاربردی تجاری، باعث به‌وجود آمدن سرویس‌های ارزش افزوده مرتبط با این نرم‌افزارها شده و از همه مهم‌تر، توجه و علاقه سرمایه‌های سرگردان را نیز به‌خود جلب نموده است .
هیجده ماه پیش سه نفر به‌نام‌های John Roberts ،Clint Oram و Jacob Taylor که در شرکتی به‌نام Epiphany نرم‌افزارهایی در زمینه خدمات به‌مشتریان و پشتیبانی می‌نوشتند، از کار خود استعفا دادند. این گروه سه نفره تصمیم داشتند با هدف قرار دادن همان بازار، اقدام به نوشتن برنامه‌ای جدید ولی این‌بار با استفاده از کدهای اپن سورس بنمایند. این‌کار سه ماه بیشتر طول نکشید و تا انتهای ماه چهارم یعنی در عرض یک‌ماه کل سرمایه لازم برای این‌کار تامین شد.
کمی بیش از یکسال بعد، شرکت آنان به‌نام SugerCRM بیش از 325 هزار نسخه از برنامه را به‌فروش رساند و پس از دور دوم جمع‌آوری سرمایه، ارزش شرکت به 75/7 میلیون دلار افزایش یافت. عرضه رایگان نرم‌افزار، برای اداره شرکتی که با جذب سرمایه مالی شروع به‌کار نموده راه درستی نیست. اما Roberts و شرکای او، طلایه‌دار مقصد بعدی جنبش اپن‌سورس، یعنی نرم‌افزارهای تجاری هستند.
وی به‌عنوان مدیرعامل این شرکت می‌گوید: "تا آن‌زمان کسی در یک شرکت که زمینه کاری آن نرم‌افزارهای اپن سورس باشد ، سرمایه گذاری نکرده بود. کار ما در واقع حرکتی زیربنایی بود".
جنبش اپن سورس در حال برداشتن قدم بزرگ دیگری روبه جلو است. شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران و بسیاری از تحلیلگران مطمئنند که به‌زودی برای تمام نرم‌افزارهای تجاری شرکت‌ها، در مقیاس میلیونی، جایگزین اپن‌سورس در دسترس خواهد بود. Ray Lane یکی ازشرکای Kleiner Perkins Caufield Byers و یکی از افراد باتجربه در زمینه نرم‌افزار می‌گوید : " فکر نمی‌کنم که بتوان برای این کار، محدوده‌ای تعیین کرد".
هربار یک گام به جلو
بسیاری ازسرمایه گذاران درعرض هجده ماه گذشته بیش از چهارصد میلیون دلار در پنجاه شرکت درزمینه اپن سورس سرمایه‌گذاری کرده‌اند و این‌کار هنوز هم ادامه دارد. شاید این مبلغ پول زیادی به‌نظر نرسد، اما باید درنظرداشت که این شرکت‌ها به طرزی باورنکردنی سودآور هستند. دیگر نیازی نیست لشکری از کارمندان را به‌عنوان فروشنده یا مهندس استخدام نمایند. زیرا جامعه اپن‌سورس می تواند از پس تمام کارها بربیاید.
سرمایه‌گذاران زمینه‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری یافته‌اند.
از برنامه‌های هوشمند تجاری که عملیات یک شرکت را زیر نظر می‌گیرد گرفته، تا نرم‌افزارهای خاص و سفارشی همانند اجرای سیستم های کامپیوتری یک بیمارستان .
هر بار که یک نرم‌افزار اپن‌سورس دانلود می‌شود، درواقع یک گام به شکسته شدن انحصار شرکت‌هایی همچونSAP ، اوراکل و مایکروسافت، در زمینه نرم‌افزارهای تجاری نزدیک می‌شویم.
نرمافزاری که یک شرکت زمانی برای آن میلیون‌ها دلار هزینه می‌کرد، اکنون از طریق اینترنت به صورت رایگان دردسترس است و لازم نیست همانند خریدهای چندین میلیون دلاری، نگران تامین اعتبار باشیم. همچنین از آنجایی که این نرم‌افزارها اپن سورسند، می‌توان آن‌ها را به صورت دلخواه تغییر داد یا سفارشی سازی نمود.
اکوسیستم جدید
اکنون شاهد ظهور یک اکوسیستم جدید در اپن‌سورس هستیم. فشار زیادی برای تولید بیشتر نرم‌افزارهای کاربردی وجود دارد. اما این جنبش بسیار قوی است. شرکت‌های خدمات فناوری نیز در حال تطبیق خود با نرم‌افزارهای اپن سورس هستند. SpikeSource را در نظربگیرید .
این شرکت را Kim Polese مدیریت می‌کند. او موسس شرکت Marimba و یکی ازتوسعه‌دهندگان اصلی نرم‌افزار جاوای سان‌مایکروسیستمز بود. SpikeSource تحت نظر Lane و در شرکت Kleiner Perkins رشد نمود. Lane می گوید:" ما به شرکت های کوچک اپن‌سورس مانند MySQL و JBossفکر می کردیم .
هرکدام از این‌ها در واقع جزئی از یک معمای بزرگ هستند. ما گفتیم : چرا ما تمام این اجزای این معما را کنار هم نگذاریم و آن‌را حل نکنیم ؟"
SpikeSource و رقیب آن SourceLabs، هردو نقشی به‌عنوان یک واسطه برای شرکت‌های بزرگ و همچنین پروژه‌های اپن‌سورس برعهده دارند و وظیفه یافتن، تست کردن و ارزیابی ایده های مطرح شده از طرف صدها نفر از افراد را انجام می‌دهند.
کار بعدی آن‌ها، مشاوره با شرکت ها در چگونگی به انجام رساندن پروژه‌های آنان است.آن‌ها درصورت بروز مشکلات، از این شرکت‌ها پشتیبانی هم می‌کنند. حتی به منظور محافظت قانونی، شرکت‌هایی مانند BlackDuckنیز تاسیس شده‌اند که آن‌دسته از کدهای اپن‌سورسی که یک شرکت دانلود کرده است را مورد بررسی قرار می‌دهند تا از همه جوانب کار اطمینان حاصل کنند و از بروز مشکلات قانونی و حقوقی جلوگیری نمایند.
طلایه‌داران
Charlie Brenner معاون ارشد مرکز فناوری کاربردی شرکت Fidelity که مسئولیت مدیریت پروژه‌های اپن‌سورس را برعهده دارد، می‌گوید: "وقتی که ما کار اپن‌سورس را شروع کردیم ، هیچ قانونی در این کار وجود نداشت" . او ادامه می دهد: "SpikeSource، مثال کاملی از شرکت است که آنچه را که ما به صورت داخلی انجام داده‌ایم، به دنیای خارجی منعکس می‌کند و این برای ما بسیار ارزشمند است ".
سیستم عامل لینوکس که درسال 1991 ظاهرشد، هدایت موج عظیم نرم‌افزار اپن‌سورس را برعهده گرفت. این برنامه که هزاران داوطلب آن‌را توسعه داده‌اند، در حال حاضر 4/2 میلیارد دلار از بازار 49 میلیارد دلاری سیستم عامل سرور را در اختیار دارد و پیش‌بینی می‌شود تا پنج سال آینده هرساله پانزده درصد به رشد آن افزوده شود.
در بازار مرورگرها نیز فایرفاکس قهرمان اپن سورس، هشت‌درصد از بازار را تسخیر نموده است. این در مقایسه با سهم 87 درصدی اکسپلورر مایکروسافت بسیار ناچیز است . اما فایرفاکس رشد خوبی داشته و توانسته است درطول یک سال سهم بازار اینترنت اکسپلورر را به زیر نوددرصد برساند. باید گفت که تاکنون هیچ شرکتی نتوانسته بود تا این حد به غول ردموند (مایکروسافت) ضربه وارد کند.
تاثیرات دیگر
در مرحله بعدی شرکت‌هایی همچون MySQL ظهور نمودند که برای تجارت بانک‌های اطلاعاتی اوراکل یک رقیب محسوب می‌شدند. شرکتی مانند JBoss نیز با برنامه‌های دارای مجوز شرکت BEA Systems و IBM، در زمینه نرم‌افزارهای سرور، به رقابت برخاستند. تاکنون این شرکت‌ها اکثرا کوچک وخصوصی بوده‌اند. اما هر سال شاهد هستیم که درآمدهای آن‌ها دو برابر و حتی سه برابر می شود.
بسیاری ازاین شرکت‌ها درحال حاضربه خاطر هزینه‌های پایین عملیاتی تجارت اپن سورس، از سودآوری زیادی برخوردارند. تحلیلگران انتظاردارند درآمد شرکت MySQL درسال جاری به چهل میلیون دلار برسد. Greg Gianforte مدیرعامل شرکت RightNow Technologies که میزبان نرم‌افزار مدیریت مراکز تلفن برای سازمان هاست می‌گوید : " ما احتمالا یکی ازمشتریان بزرگ آن‌ها هستیم. "Gianforte می‌گوید: شرکت وی با اجرای کلی یک نرم‌افزار اپن‌سورس باعث پایین آوردن هزینه‌ها شده‌است.
او می‌گوید:" اپن سورس تاثیر چشمگیری بر سودآوری یک شرکت دارد". اکنون هزینه‌های فناوری شرکت وی که شامل پرسنل، ارتباطات و تجهیزات است، تقریبا شش درصد درآمدها را تشکیل می‌دهد. اما با استفاده از نرم افزارهای دارای مجوز، این میزان حدود بیست‌درصد و در برخی از موارد برای نرم‌افزارهای گران‌قیمت بیش از چهل‌درصد خواهد بود.
واژه طلایی
یک طرز تفکر طلایی در اپن‌سورس در حال شکل‌گیری است. بسیاری ازسرمایه گذاران مشتاقند تا راه پرسود بعدی را بیابند. آن‌ها در اینترنت به دنبال سایت‌هایی هستند که روی پروژه‌های اپن‌سورس فعالیت می‌کنند. واژه اپن‌سورس را می‌توان در بسیاری از جلسات که در سراسر جهان برگزار می‌شود، شنید.
پس از آن‌که Nick Sturiale یکی ازشرکای موسسه مالی Sevin Rosen در شرکت تازه‌کاری با نام XenSource که سازنده نرم‌افزارهایی برای استفاده بهینه از قدرت کامپیوتر است، سرمایه‌گذاری نمود، و بیش از سی شرکت دیگر نیز به وی ایده‌هایی در زمینه اپن سورس ارائه نموده‌اند. اما Sturiale روی هیچ‌یک ازآن‌ها سرمایه‌گذاری نکرد و خود او می‌گوید که بیش از نصف آن‌ها اصلا ارزش ملاقات مجدد را نداشتند.
او می‌افزاید: "افراد و گروه‌های خیلی زیادی هستند که دراین زمینه فعالیت می‌کنند و این اصلا خبرخوبی نیست ". او همچنین زیاد مطمئن نیست که تمام سرمایه‌گذاری‌ها دراین زمینه ثمربخش باشند. وی می‌گوید: "تقاضای بسیاری برای کار در این زمینه وجود دارد. درحالی که بازار اصلا از رشد خوبی برخوردار نیست ".
در حال حاضر برای قضاوت درباره میزان رشد این شرکت‌ها و اینکه آیا آن‌ها برگشت سرمایه خوبی دارند یا خیر، خیلی زود است. بسیاری از استراتژی‌های تجاری براساس عرضه رایگان این نرم‌افزارها ازطریق اینترنت، و پس از آن فروش نسخه کامل و تکمیل شده و یا اخذ هزینه‌هایی به‌عنوان آموزش، نگهداری و پشتیبانی قرار دارند.
اما در این میان بازدهی و سودآوری همچنان به‌عنوان یک مشکل باقی می‌ماند. درحالی‌که طبق اعلام این شرکت‌ها ، آمار دانلود برنامه‌های آن‌ها به ده‌ها هزار می رسد، اما تنها دو درصد از مشتریان بابت این نرم‌افزارها پول پرداخت می کنند . از این گذشته تحلیلگران هشدار می دهند با وجود اینکه شرکت‌های نرمافزاری برای استمرار تجارت خود به اپن‌سورس تکیه می‌کنند، بازهم این موضوع دلیلی برای وجود بازار برای شرکت‌های تولید‌کننده نرم‌افزارهای اپن سورس نخواهد بود .
البته موضوع امیدوارکننده این‌است که تعداد زیادی از شرکت‌ها به خاطر رایگان بودن این‌دسته از نرم‌افزارها به امتحان آن خواهند پرداخت. طبیعت وب و جامعه اپن‌سورس باعث می‌شود شرکت‌ها برای برنامه‌ریزی فروش خود به تشکیلات پرهزینه‌ای نیاز نداشته باشند.
این شرکت‌ها به‌جای استخدام فروشندگان باتجربه و پرداخت حقوق بالا به آنان و همچنین صرف سرمایه و زمان، در بستن قراردادها با مدیرعامل‌هایی که به همه چیز و همه‌جا مشکوک هستند، تنها کد نوشته شده برنامه‌های خود را روی اینترنت قرار می‌دهند. اغلب، برنامه‌نویسان در شرکت ها، کدهای این نرم افزارها را برای تست دانلود می‌کنند و پس از آن، مزایا و کارایی این نرم‌افزارها دهان به‌دهان خواهد گشت. اکنون حتی شرکت‌های تازه کاری مانند SugarCRM و JasperSoft نیز بدون آن‌که حتی یک سکه برای بازاریابی هزینه کنند، روزانه ده‌ها هزار دانلود دارند.
گوشه‌نشینان
برخی از شرکت‌ها به خاطر هزینه اولیه پایین ترجیح می‌دهند در حاشیه این سرمایه‌گذاری پرخطر حرکت کنند تا از تبعات منفی آن در امان بمانند. Digium و Compiere دو شرکت قدیمی در زمینه تولید نرم‌افزار که ضمنا از موفق‌ترین‌ها هم به‌حساب می‌آیند، هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری‌ای در این زمینه انجام‌نداده‌اند.
درواقع آن‌ها هیچ وقت به سرمایه‌گذاری احتیاجی هم ندارند. شاید این شرکت‌ها هیچوقت به شرکت‌های میلیارد دلاری تبدیل نشوند، اما حاشیه امن خوبی برای خود در این بازار به‌وجود آورده‌اند. Jorg Janke، بنیانگذار Compiere می‌گوید: بسیاری ازپیشنهادهایی سرمایه‌گذاران را رد کرده است .
این شرکت، تولید کننده نرم‌افزار برنامه‌ریزی منابع سازمانی به‌صورت اپن‌سورس است. برنامه‌نویسی در این زمینه کار بسیار دشواری است . زیرا این‌گونه برنامه‌ها تمام فعالیت‌های یک شرکت، از حسابداری گرفته تا تولید منابع انسانی را تحت کنترل قرارمی‌دهد.
این نرم‌افزارها معمولا به‌صورت سفارشی برای شرکت‌ها نوشته می‌شوند و به‌همین خاطر نصب ونگهداری آن می‌تواند میلیون‌ها دلار هزینه در برداشته باشد. با این وجود ازسال 1999 تقریبا نهصد هزار نسخه از نرم‌افزار این شرکت دانلود شده است.
Janke با اینکه می‌داند شرکت‌های بزرگ Compiere را به SAP یا اوراکل ترجیح نخواهند داد، اما درمیان شرکت‌های متوسط جهان، جایگاه ویژه‌ای برای شرکت خود به‌وجود آورده است. بیشتر این شرکت‌ها در حال اداره چند تجارت کوچک درداخل خود هستند و نیازدارند برای کنترل عملیات خود از نرم‌افزارهای ارزان‌تر استفاده کنند. Janke می‌گوید ما این شرکت ها را هدف نگرفتیم . آن‌ها خودشان ما را پیدا کردند.
نیازمندی‌ها
درصد کمی از مشتریان شرکت Compiere برای این شرکت منبع درآمد محسوب می شوند . در واقع این شرکت برای ایجاد تغییرات و سفارشی‌سازی‌هایی که می‌بایست بر روی نرم‌افزارهایش انجام پذیرد، روی شبکه ای متشکل از شصت توزیع کننده و خرده فروش مستقل حساب می کند . درآمد حاصل از این کار ، گاه به پنجاه هزار دلار هم می رسد ، با این وجود Compiere تنها بخش کوچکی از آن را برمی‌دارد.
Janke می‌گوید: این شرکت با هزینه‌های بالاسری بسیار کم، از سال 2003 تاکنون، سودآوری چشمگیری داشته و هر سال درآمدش دو برابر شده است. او می‌افزاید: " قرارنیست مدل تجاری ما دنیا را فتح کند یا سودآوری فوق‌العاده بالایی داشته باشیم، ما بیشتر مایلیم یک تجارت با دوام داشته باشیم ".
شرکت هایی که ازپشتیبانی مالی برخوردارند باید عملکرد بهتری داشته باشند. زیرا تنها درصد بسیار کمی از مشتریان، بابت دانلود نرم‌افزار پولی می‌پردازند، آن‌ها مجبور خواهند بود حجم فعالیت خود را از شرکت‌های تازه کار، به مراتب بالاتر ببرند و این امر موجب نگرانی سرمایه‌گذاران می شود.
Danny Rimer از شرکت سرمایه‌گذاری ایندکس یکی از سرمایه گذاران با شهامت در اپن‌سورس بوده است. او می‌گوید با سرمایه‌گذاری در MySQL و شرکت Skype که درزمینه انتقال صدا ازطریق اینترنت (VoIP) فعالیت دارد ، تاکنون از این مدل تجاری که بر پایه دانلود رایگان قراردارد، ضربه نخورده است. وی خاطرنشان می کند که موفق شدن در چنین تجارت‌هایی به سه چیز احتیاج دارد:
- نرم‌افزار مورد نظر باید مثل نرم‌افزار پایگاه‌داده های MySQL از نوع کالا باشد.
- نرم‌افزار مورد نظر باید به گونه‌ای باشد که شرکت‌های معمولی پیش از اینکه گزینه‌های دیگری را مدنظر قراردهند بدانند که چرا به آن احتیاج دارند.
- این نرم‌افزار به بازاری مملو از کاربرانی نیاز دارد که از پرداخت هزینه برای نرم‌افزارهای کنونی خسته شده‌اند و انگیزه لازم برای رویکرد به سمت نرم‌افزارهای اپن‌سورس را داشته باشند.
Rimer معتقداست در این زمینه برای شرکت‌های خدماتی و سازمان‌های زیربنایی نیز فرصت‌هایی وجود دارد . اما زمانی‌که صحبت از نرم‌افزارهای کاربردی اپن سورس به‌میان می‌آید ، او خیلی مطمئن نیست که بازار برای کالاهای مصرفی به اندازه کافی وجودداشته باشد.
سلاح های بزرگ
سخنان Rimer حداقل برای کوتاه مدت صحیح به‌نظر می‌رسند. حتی بزرگ‌ترین طرفداران اپن‌سورس نیز تمام تجارت خود را به‌سوی آن سوق نمی‌دهند. Brenner از شرکت Fidelity می‌گوید: " ما طرفداران پروپاقرص اپن‌سورس هستیم.
اما هنوز هم تعهد زیادی در قبال فروشندگان بزرگ نرمافزاری داریم ". وی می‌افزاید: " ما به بازار بزرگ تجاری فروشندگان نرمافزاری تکیه می‌کنیم و احتمال کمی وجود دارد که به سرعت از آن‌ها فاصله بگیریم":
اما اگر نرم‌افزار اپن سورس آن طور که در تبلیغات بیان می شود کارایی داشته باشد، می‌توان مطمئن بود که شرکت‌های زیادی همانند Fidelity حرکت به‌سوی اپن‌سورس را آغاز می‌نمایند .
البته این حرکت تدریجی است و باعث خواهد شد مدیرانی که اکنون حساب زیادی روی نرم‌افزارهای دارای مجوز باز‌کرده‌اند، دچار دردسر بشوند. Rimer می‌گوید: " یک کسب‌و‌کار کوچک و پرسود که سودآوری آن درحدود پانزده میلیون دلار درسال است، به‌نظر نمی‌رسد مسیر خود را به‌سمت ما تغییردهد. ما به‌دنبال سرمایه‌گذاری برای فروشندگان بزرگ نرم افزاری هستیم " .
به زودی نسل جدید شرکت‌های اپن سورس این فرصت را خواهند یافت تا ثابت کنند نرم‌افزار آن‌ها تا چه حد فراگیرخواهد شد و اینکه حالا دیگر اپن‌سورس یک اکوسیستم است.